Kwasy, wodorotlenki czy też sole, to tylko niektóre związki zaliczane do grupy nieorganicznych. Co jeszcze kryje chemia nieorganiczna? Jakie pojęcia są związane z tą dziedziną chemii? Informacje na ten temat znajdziesz w tej sekcji!
Aminokwasy stanowią liczną grupę związków organicznych w świecie przyrody. Są to substancje, które w swojej budowie zawierają przynajmniej jedną grupę aminową oraz jedną grupę karboksylową. Ich rola w organizmie człowieka jest niebagatelna. Wspomagają szereg procesów biochemicznych odpowiedzialnych za utrzymanie dobrej kondycji i zdrowia, są substancjami budulcowymi mięśni, tkanek i stawów, a także wspomagają układ nerwowy. Aminokwasy są jednymi z najważniejszych składników w diecie, dlatego należy zadbać o ich właściwą podaż.
Aminokwasy to związki chemiczne, które po połączeniu tworzą białka. W swojej budowie zawierają takie pierwiastki jak węgiel, wodór, tlen, azot czy siarkę. Cechą charakterystyczną tych związków jest ich duża różnorodność, związana między innymi z aktywnością optyczną, obecnością grup funkcyjnych, drogą syntezy i innymi. W literaturze najczęściej można spotkać się z nazwami zwyczajowymi aminokwasów. Ich stosowanie jest tak powszechne, że na stałe znalazły się w “chemicznym słowniku”. Nazwy systematyczne tych związków tworzy się traktując daną cząsteczkę, jako pochodną odpowiedniego kwasu karboksylowego. Oprócz nazw zwyczajowych i systematycznych, wykorzystuje się także opis za pomocą kodów trójliterowych.
Dużą część aminokwasów organizm człowieka jest w stanie sam zsyntetyzować, dzięki czemu ich stężenie w komórkach jest stale kontrolowane. Natomiast nie jest to możliwe w przypadku części z tych związków. Nazywane są one aminokwasami egzogennymi i w przeciwieństwie do aminokwasów endogennych, należy je dostarczyć do organizmu wraz z pokarmem.
Histydyna jest aminokwasem białkowym o charakterze zasadowym. W swojej cząsteczce zawiera pierścień benzenowy. Jest przykładem aminokwasu egzogennego, a mimo to dorosły organizm jest w stanie zsyntetyzować ten związek w bardzo niewielkich ilościach. Znacznie mniejszą zdolność do tego posiadają dzieci oraz młodzież. Dlatego niezbędna jest jej suplementacja. Histydyna jest prekursorem powstawania histaminy, karnozyny, a także może być przekształcana w glukozę, dzięki właściwościom glukogennym. Do głównych objawów niedoboru histydyny należy permanentne zmęczenie. Jej suplementacja jest zalecana szczególnie osobom prowadzącym aktywny tryb życia, ponieważ nie tylko pomaga ona pokonać zmęczenie, ale wspiera organizm w utrzymaniu koncentracji i skupienia. Ponadto wykazuje działanie ochronne na układ krążenia, zapewnia równowagę składników mineralnych we krwi, wspomaga procesy trawienne przez co wspiera pracę układu pokarmowego, a także pomaga usuwać metale ciężkie z organizmu.
Dobrym źródłem histydyny dla organizmu człowieka są przede wszystkim mięsa (wołowina, wieprzowina, drób), jaja, ryby, produkty mleczne lub owoce, takie jak np. banany. Mniejsze ilości histydyny zawierają orzechy, kasze oraz różnego rodzaju rośliny strączkowe. Możliwe jest także przyjmowanie jej w postaci gotowych suplementów diety.
Tryptofan to aminokwas typu egzogennego. Organizm nie jest w stanie samodzielnie go wytworzyć, dlatego musi zostać dostarczony wraz z dietą. Zapewnienie jego zawartości na właściwym poziomie jest szczególnie ważne, ponieważ bierze on udział w produkcji białek, enzymów i tkanki mięśniowej. Ponadto tryptofan jest jednym ze składników współuczestniczących w syntezie takich związków jak np. serotonina (nazywana hormonem szczęścia), kinureina (stanowi filtr UV chroniący gałkę oczną przed szkodliwym promieniowaniem), niacyna (witamina PP) oraz melatonina (odpowiedzialna za utrzymanie prawidłowego rytmu okołodobowego człowieka). Do innych zadań tryptofanu należy regulacja przemiany materii i transportu metabolitów, zmniejszenie nadpobudliwości i wyciszenie organizmu oraz wspomaganie laktacji u matek karmiących. Aminokwas ten jest jednym z ważniejszych, w celu regulacji wszystkich procesów układu nerwowego. Niedobór serotoniny, wywołany pośrednio przez niedostarczanie do organizmu tryptofanu, odpowiada za zwiększenie skłonności do wystąpienia stanów lękowych i depresyjnych.
Bardzo dobrymi źródłami tryptofanu są mięsa, ryby oraz produkty nabiałowe. Warto zadbać o odpowiednią ilość tych produktów w diecie, ponieważ zapewniają one także dostarczanie do organizmu innych, ważnych aminokwasów. Ponadto tryptofan znajduje się w orzechach, nasionach, roślinach strączkowych, a nawet w bananach. Możliwa jest także suplementacja tego związku preparatami dostępnymi w aptekach.
Lizyna to kolejny przykład aminokwasu egzogennego, którego znaczenie dla organizmu jest niebagatelne, a którego człowiek nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować. Dostarczanie wraz z pożywieniem lizyny jest niezbędne, gdyż pomaga ona utrzymać układ immunologiczny w dobrej kondycji, przeciwdziała chorobom, w tym miażdżycy oraz uczestniczy w syntezie związków biologicznie aktywnych, np. hormonów, enzymów oraz przeciwciał. Aminokwas ten jest ważnym składnikiem budulcowym białek tworzących mięśnie, stawy i kości. Suplementacja lizyny jest szczególnie ważna dla młodych ludzi w okresie dojrzewania, kiedy ich ciało w stosunkowo szybkim tempie rośnie oraz dla osób prowadzących aktywny tryb życia. Obecność lizyny pozwala na szybszą regenerację tkanek i mięśni, a także przyspiesza ich przyrost. Lizyna może być także przydatna w walce ze stresem.
Lizynę można znaleźć przede wszystkim w przetworach mlecznych, w tym w serach, mleku, twarogu. Jej dobrym źródłem są mięso, ryby i jaja. Zalecane jest także spożywanie roślin strączkowych, pieczywa pełnoziarnistego, czekolady oraz kaszy gryczanej.
Fenyloalanina jest podstawowym aminokwasem kodowanym przez DNA. Występuje w postaci dwóch enancjomerów: L-fenyloalaniny oraz D-fenyloalaniny. Związek ten stanowi budulec większości naturalnie występujących białek. Fenyloalanina jest skutecznym aminokwasem wspomagającym możliwości regeneracyjne organizmu. Wpływa na skuteczne niwelowanie stresu i zmęczenia. Dlatego jej niedobory objawiają się przede wszystkim sennością, rozkojarzeniem czy apatią. Fenyloalanina wykazuje pewną skuteczność w terapii schorzeń, takich jak np. depresja, ADHD, choroba Parkinsona czy stwardnienie rozsiane. Nie tylko niedobór fenyloalaniny jest niekorzystny, ale także jej nadmiar w organizmie powoduje określone objawy. Szczególnie łatwo zauważalne jest nagłe obniżenie nastroju związane ze spadkiem serotoniny. Należy także pamiętać, że stan zwiększonego stężenia fenyloalaniny we krwi jest zjawiskiem rzadkim i najczęściej jest związany z obecnością wrodzonej, genetycznej choroby metabolicznej. W przypadku chorych, cierpiących na tą przypadłość, nadmiar fenyloalaniny w organizmie może negatywnie oddziaływać na układ nerwowy, czego konsekwencją mogą być nieodwracalne uszkodzenia.
W stanie naturalnym fenyloalanina występuje w mięsie, rybach, jajach i przetworach mlecznych. Jej zawartość we krwi można także zwiększyć spożywając warzywa, szczególnie strączkowe oraz orzechy. W przypadku znacznych niedoborów, po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą, można skorzystać z gotowych suplementów diety zawierających fenyloalaninę.
Leucyna jest aminokwasem szczególnie ważnym dla sportowców oraz innych osób utrzymujących dużą aktywność fizyczną. Najskuteczniej działa, gdy do organizmu dostarczane są właściwe ilości węglowodanów. Działanie leucyny polega na oddziaływaniu na procesy syntezy białek, co prowadzi do szybszego wzrostu masy mięśniowej, zapobiega jej utracie oraz wspomaga regenerację. Badania wskazują, że regularna suplementacja tego aminokwasu, wydatnie pozwala zwiększyć odporność wysiłkową i zdolność regeneracyjną organizmu. Ponadto leucyna wspomaga nie tylko budowanie mięśni, ale również wpływa na lepszą kontrolę cukru we krwi. Poza sportowcami, leucyna jest także zalecana osobom starszym, które wraz z wiekiem są szczególnie podatne na utratę masy mięśniowej.
Leucyna jest aminokwasem naturalnie występującym w mleku i przetworach mlecznych, a więc twarogach, serach czy jogurtach. Zaleca się także spożywanie mięsa i ryb. Podobnie jak w przypadku innych aminokwasów są one dobrym źródłem leucyny. W przypadku, gdy nie ma możliwości dostarczenia wraz z pokarmem optymalnej ilości tej substancji, można sięgnąć po preparaty farmaceutyczne, zawierające w swoim składzie leucynę.
Znajdź swoje miejsce w Grupie PCC. Zapoznaj się z naszą ofertą i rozwijaj się razem z nami.
Program bezpłatnych praktyk letnich dla studentów i absolwentów wszystkich kierunków studiów.