Chemia w kuchni – wszystko, co trzeba o niej wiedzieć!

Chemia w kuchni – gdzie możesz ją spotkać?

Płyny do mycia naczyń, środki do czyszczenia oraz dezynfekcji, a także wyroby spożywcze, to zaledwie niektóre produkty, w których znajdziesz rozmaite związki chemiczne. Zanim jednak szczegółowo przeanalizujemy ich skład, warto poświęcić kilka słów najbardziej podstawowym produktom. Trudno wyobrazić sobie gotowanie bez tak kluczowych składników, jak chociażby sól kuchenna (chlorek sodu, NaCl), ocet (roztwór wodny kwasu octowego, CH₃COOH) czy wodorowęglan sodu, popularnie określany jako soda oczyszczona (NaCHO₃). Ten ostatni składnik bardzo często dodawany jest do proszków do pieczenia, które mogą być tworzone również na bazie kwaśnego węglanu amonu (NH₄HCO₃). W większości domów znajdziemy również sacharozę (C₁₂H₂₂O₁₁), czyli cukier – zbudowany z reszt D-fruktozy i D-glukozy_, należący do grupy disacharydów.

Pierwiastki i związki w różnym stężeniu zawiera również woda z kranu. A jeśli posiadasz starszą lodówkę, to niemal na pewno znajduje się w niej freon bądź inny gaz. W nowszych urządzeniach funkcję czynnika chłodniczego pełnią na szczęście mniej szkodliwe substancje.

Jednak czas przyjrzeć się bliżej kolejnej grupie chemikaliów, z którymi mamy codzienny kontakt podczas prac kuchennych.

Płyny do mycia naczyń i ich skład

Zmywanie naczyń to jedna z tych czynności, podczas których chemikalia odgrywają istotną rolę. Dokładny skład chemiczny płynów może różnić się w zależności od producenta i marki, jednak praktycznie w każdym z nich znajdziemy takie substancje, jak:

• detergenty – są to związki aktywne, które rozpuszczają i usuwają brud oraz tłuszcz. Ich przykłady to m.in. dostępne w ofercie produktowej Grupy PCC ROKAnol^® L4 oraz propoksylowany alkohol tłuszczowy C12-15,
• środki pianotwórcze – wspierają efekt powstawania gęstej piany, przykładem gotowego produktu mogą być Rosulfan A70 oraz SULFOROKAnol L270/1,
• konserwanty – są to związki, które mają na celu głównie zapobieganie rozwojowi bakterii i grzybów w produkcie, a wśród przykładów wymienić możemy kwas benzoesowy czy też sorbinian potasu,
• substancje zmiękczające wodę – zmiękczają twardą wodę i pomagają detergentom działać skuteczniej,
• środki zapachowe – dodawane są do środków czystości, aby nadać im przyjemnego zapachu.

Niektóre płyny do mycia naczyń zawierają także składniki, które powodują, że są bardziej skuteczne w usuwaniu trudnych zabrudzeń, takich jak tłuszcz i osady. Są to m.in. enzymy i rozpuszczalniki organiczne – do tej ostatniej grupy zaliczają się niektóre węglowodory oraz alkohole.

Jakie związki chemiczne znajdują się w środkach do dezynfekcji?

W ostatnich latach szczególny nacisk położyliśmy na skuteczne dezynfekowanie rozmaitych powierzchni – od blatów kuchennych, poprzez meble aż po naczynia i przybory codziennego użytku. Zwalczanie wirusów oraz bakterii możliwe jest m.in. dzięki obecności w płynach i preparatach odkażających takich składników jak:

• chlorheksydyna – pochodna biguanidu, skuteczna przeciwko wielu bakteriom i wirusom,
• alkohol etylowy (etanol) – w odpowiednio wysokim stężeniu wykazuje silne działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne,
• amoniak – zwalczający grzyby, oraz usuwający osady z mydła lub tłuszczu,
• perhydrol – silnie dezynfekujący środek, stanowiący roztwór nadtlenku wodoru w wodzie, wykorzystywany m.in. w produktach do odkażania drewna, ścian czy tkanin,
• wodorotlenek sodu, czyli soda kaustyczna – jest to środek o niskiej toksyczności i uniwersalnym zastosowaniu, stanowi składnik niezbędny do produkcji mydła sodowego (można go znaleźć w ofercie Grupy PCC).

Zobacz ofertę środków do dezynfekcji od Grupy PCC.

Konserwanty – składniki wielu produktów spożywczych

Kolejną grupę związków chemicznych, które można znaleźć w kuchni, stanowią dodatki do żywności. Mają one na celu wydłużenie jej trwałości i zapobieganie rozwojowi bakterii, grzybów oraz innych mikroorganizmów, które mogą powodować utlenianie i zepsucie produktu.

Konserwanty dzielą się na kilka głównych grup, w tym:

• antybakteryjne – zapobiegają rozwojowi bakterii,
• antygrzybiczne – blokują rozwijanie się grzybów,
• przeciwutleniające – chronią produkt przed utlenianiem i utratą koloru.

Jakie konserwanty występują w żywności?

Kto z nas nie słyszał o tajemniczo brzmiących „E” dodawanych do rozmaitych produktów spożywczych? Producenci stosują różne rodzaje konserwantów, z których najpopularniejsze to:

• kwas sorbowy (E200) – stosowany jako środek zatrzymujący wilgoć m.in. w jogurtach, sokach i innych produktach mlecznych, ale także mrożonkach czy wyrobach cukierniczych,
• kwas benzoesowy (E210) – hamuje rozwój pleśni i grzybów, używa się go m.in. w konserwach i sosach,
• para-hydroksybenzoesan etylu (E214) – stosowany w produktach mięsnych i rybnych w celu przedłużenia ich przydatności do spożycia,
• sól sodowa estru metylowego kwasu para-hydroksybenzoesowego (E219) – preparat wydłużający termin przydatności oraz hamujący rozwój niektórych bakterii i grzybów,
• metyloparaben (E218) – wykorzystywane w produktach kosmetycznych i żywności, takiej jak soki, dżemy, powidła, ciasta czy marynaty,
• sorbinian potasu (E202) – środek grzybobójczy, uznawany za najbezpieczniejszy z konserwantów dodawanych do produktów spożywczych. Występuje m.in. w serach, słodyczach, sokach i napojach owocowych.

Jakie pierwiastki i związki chemiczne znajdują się w wodzie z kranu?

Nalewając do szklanki wody z miejskiej sieci, także trafiamy na szereg związków chemicznych, obecnych w „kranówce” zależnie od jej jakości i sposobu uzdatniania. Jakie pierwiastki i substancje (oprócz oczywiście tlenu oraz wodoru) najczęściej występują wodzie z kranu?

1. Chlor – dodawany jako środek dezynfekujący, neutralizuje bakterie i inne mikroorganizmy.
2. Żelazo i mangan – często występują w wodzie wodociągowej jako jej naturalne zanieczyszczenia.
3. Amoniak – może być obecny w wodzie jako efekt zanieczyszczenia przemysłowego lub z nieprawidłowo działających oczyszczalni ścieków.
4. Fluor – dodawany do wody w niektórych regionach jako środek profilaktyczny dla zdrowia zębów.
5. Sole wapniowe i magnezowe (np. węglan wapnia) – występują naturalnie w wodzie jako minerały.

Woda w sieciach wodociągowych podlega regularnym badaniom. Administrujące instalacjami władze samorządowe zobowiązane są monitorować jej jakość i tak dostosować procesy uzdatniania, aby ciecz spełniała niezbędne normy i wymagania jakościowe.

Związki chemiczne w urządzeniach chłodniczych

Chemia w kuchni to nie tylko kwestia żywności czy detergentów, ale również urządzeń elektrycznych. Izolacja termiczna lodówek może zawierać formaldehyd, który jest uważany za szkodliwy dla zdrowia. Starsze chłodziarki oraz klimatyzatory są również źródłem wodorofluorowęglowodorów (HFC), czyli szkodliwych dla klimatu gazów cieplarnianych.

Wiele państw, w tym Unia Europejska, wprowadziło regulacje zakazujące stosowania tego rodzaju substancji w nowych urządzeniach AGD. W związku z tym producenci lodówek czy zamrażarek zaczęli stosować inne, uznawane za bardziej przyjazne dla środowiska czynniki chłodnicze, takie jak propan (R290) czy izobutan (R-600A).

Chemia w kuchni – wybieraj świadomie!

Wymienione wyżej pierwiastki i związki to zaledwie najpopularniejsze i najbardziej znane przykłady obecności substancji chemicznych w naszej kuchni. Stosowanie wielu z nich jest niezbędne dla zapewnienia odpowiedniej jakości produktów. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że niektóre dodawane do żywności konserwanty czy aktywne substancje używane w płynach czyszczących, mogą mieć negatywny wpływ zarówno na nasze zdrowie, jak i na środowisko. Co robić, by minimalizować ryzyko?

Choć na obecność metali w wodzie z kranu nie mamy wpływu, możemy ograniczyć ich szkodliwe działanie, wybierając odpowiednie filtry. Podczas codziennych zakupów warto uważnie czytać skład produktów, by dowiedzieć się, czy ich producenci stosują konserwanty i jakie są to substancje. Wybierając sprzęt AGD, najlepiej upewnić się, że do jego produkcji nie wykorzystuje się szkodliwych materiałów czy gazów cieplarnianych. Coraz większym zainteresowaniem konsumentów cieszy się również zielona chemia, czyli produkty do czyszczenia i pielęgnacji, komponowane na bazie ekologicznych składników. To zaledwie niektóre przykłady działań, które możesz wdrożyć od zaraz, by zminimalizować wpływ najbardziej szkodliwych chemikaliów na swoje codzienne życie.