Co to jest ślad węglowy i jak go zredukować?

Czym jest ślad węglowy?

Jeszcze w latach 90. ubiegłego stulecia mówiło się o ekologicznym śladzie człowieka i jego działalności. Termin ten określał, jak duża powierzchnia lądu jest wymagana, aby zaspokoić potrzeby danej społeczności. Pod uwagę brano także zużycie wody, surowców oraz pola uprawne konieczne do produkcji żywności.

Pojęcie śladu węglowego pojawiło się dopiero w 2004 r. jako efekt kampanii społecznej brytyjskiej firmy paliwowej BP. Idea była prosta – uświadomić pojedynczym ludziom skalę ich wpływu na środowisko naturalne. Naftowy gigant stworzył specjalny kalkulator, mający uświadamiać społeczeństwu, że za zanieczyszczenie nie można winić tylko i wyłącznie przemysłu.

Koncepcja trafiła na podatny grunt. Dziś ślad węglowy to oficjalny termin ekologiczny uznawany przez międzynarodowe organizacje. Wyraża on w postaci liczbowej ile kilogramów gazów cieplarnianych generuje dany podmiot lub działalność. W obliczeniach uwzględnia się zwykle emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych szkodliwych gazów. Wynik prezentuje się w postaci tzw. równoważnika CO2.

Jak oblicza się ślad węglowy?

Istnieje kilka metod kalkulacji śladu węglowego. Niektóre są ściśle branżowe i odzwierciedlają specyfikę danej gałęzi przemysłu. Dwie najbardziej uniwersalne i najczęściej stosowane to PAS 2050, opracowana przez British Standards Institute, oraz międzynarodowa norma ISO 14067:2013. W Polsce częściej stosuje się tą pierwszą. Określa ona poziom emisji dla konkretnych produktów i usług.

Warto uświadomić sobie, że obliczanie śladu węglowego wymaga kompleksowego podejścia. Dla przykładu, podczas oceny balastu ekologicznego pojedynczego lotu samolotem uwzględnia się nie tylko spalone paliwo, ale także emisje związane z produkcją i utrzymaniem maszyny, wydobyciem i rafinacją paliwa, a także całą infrastrukturą lotniska. Dla produktów komercyjnych obliczenia obejmują pełny cykl życia – od pozyskania surowców do utylizacji.

Analizą śladu węglowego w przypadku przemysłu zajmują się wyspecjalizowane firmy konsultacyjne. Gospodarstwom domowym pomóc ma natomiast specjalny kalkulator opracowany na zlecenie na ONZ i dostępny on-line. Uwzględnia on m.in. zużycie energii, poziom recyklingu, dietę czy wykorzystywane przez domowników środki transportu.

Po co kalkuluje się ślad węglowy?

Jest wiele problemów, które wpływają na pogorszenie stanu środowiska naturalnego – od zanieczyszczenia mórz i oceanów po erozję gleb. Emisja gazów cieplarnianych stanowi jedynie wycinek niszczącej działalności człowieka, który nie daje oczywiście pełnego obrazu odpowiedzialności i winy. Ekolodzy przekonują jednak, że ślad węglowy jest ważnym narzędziem monitoringu i planowania strategii na skalę lokalną i globalną.

Gazy emitowane wskutek spalania paliw, hodowli bydła, zastosowania nawozów sztucznych czy palenia lasów nie tylko pogarszają jakość powietrza, którym oddychamy. Ich obecność w atmosferze prowadzi również do wzrostu temperatury, a co za tym idzie – zmian klimatycznych. Ich skutki mogą być drastyczne i obejmują m.in. podniesienie się poziomu mórz, klęski pożarów czy wyniszczające susze.

Ślad węglowy odnosi się więc przede wszystkim do zmiany klimatu. Prawdopodobnie będzie ona jednym z największych wyzwań dla przyszłych pokoleń. Kalkulacja ton CO₂ wypuszczonego corocznie do atmosfery ma służyć identyfikacji największych źródeł emisji. Z wielu analiz wynika, że paradoksalnie należą do nich gospodarstwa domowe!

Uświadamianie społeczeństwa w zakresie śladu węglowego ma na celu zmianę przyzwyczajeń, decyzji zakupowych i stylu życia. Coraz większa część obywateli chce aktywnie przyczyniać się do poprawy stanu środowiska naturalnego. Wiedza o tym, które procesy najbardziej obciążają atmosferę, może być ważnym argumentem i motywacją.

Obliczanie śladu węglowego dla działalności firm czy realizacji konkretnych projektów jest też coraz częściej ważnym kryterium przy decyzjach o dofinansowaniu, współpracy czy poparciu. Wiele biznesów chętnie poddaje się kalkulacji produkowanego CO2, licząc na poprawę swojej konkurencyjności. Odpowiedzialność społeczna i poszanowanie dla ekologii to pojęcia coraz popularniejsze w dzisiejszym świecie!

Jak pojedynczy człowiek może ograniczyć swój ślad węglowy?

Przy blisko 8 mld ludzi na świecie prozaiczne wybory jednostki okazują się mieć duży wpływ na stan środowiska naturalnego. Redukcja śladu węglowego w każdym gospodarstwie domowym mogłaby wyraźnie poprawić jakość powietrza na Ziemi. Tym samym realne stałoby się zahamowanie przynajmniej części negatywnych zmian klimatycznych.

Podstawowe wytyczne dotyczące ograniczania śladu węglowego obejmują:

• termomodernizację budynków mieszkaniowych;
• wybór urządzeń i żarówek energooszczędnych;
• wyłączanie świateł i nieużywanych urządzeń elektrycznych;
• segregowanie śmieci i wybór wielorazowych opakowań;
• oszczędzanie wody podczas kąpieli, mycia naczyń itp.;
• obniżenie temperatury we wnętrzach o minimum 1°C;
• poruszanie się po mieście na rowerze lub transportem publicznym;
• odbywanie dalszych podróży pociągiem.

Ponadto nie bez znaczenia są decyzje dotyczące sposobów odżywiania. Aby ograniczyć emisję gazów cieplarnianych, należy wybierać produkty lokalne i sezonowe oraz zmniejszyć ilość mięsa w diecie na rzecz roślin. Bardzo istotne jest również dopasowanie zakupów do faktycznych potrzeb – corocznie marnuje się zbyt dużo pożywienia.

Ograniczanie śladu węglowego jednostki to także korzystanie z używanych ubrań i wybór ekologicznych marek tekstyliów. Nie bez znaczenia jest też redukcja zużycia papieru i stosowanie recyklowanych arkuszy czy kartonów. Na ogół, im dłużej użytkuje się dany produkt, tym lepiej dla środowiska.

Ekologiczny styl życia ma coraz więcej zwolenników. Są oni skłonni dokonywać wyborów nieco trudniejszych i bardziej przemyślanych, aby zredukować ilość gazów cieplarnianych wokół Ziemi. Tym samym szanse na redukcję śladu węglowego człowieka na Ziemi realnie rosną.