Czym jest karta charakterystyki?

Karta MSDS a SDS – jaka jest różnica?

Przyjmując pewne uproszczenie, można założyć, że MSDS (skrót od „Material Safety Data Sheet”) stanowi pierwowzór dla obecnie stosowanego w UE SDS (skrót od „Safety Data Sheet”). W porównaniu do MSDS, format dokumentu SDS oraz sposób przedstawiania w nim informacji został doprecyzowany oraz ujednolicony poprzez międzynarodowe regulacje.  W wielu źródłach do dziś stosuje się dawne określenie MSDS (zapewne z przyzwyczajenia), choć w  rzeczywistości odnosi się ono do SDS. SDS jest jedyną prawnie akceptowalną formą dokumentu w UE.

Jakie przepisy regulują zawartość karty charakterystyki produktu?

W Polsce, tak jak w całej UE, obowiązek przygotowania kart charakterystyki substancji/mieszaniny stwarzających zagrożenie wynika z art. 31 Rozporządzenia w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH). Format  SDS określa załącznik II do Rozporządzenia REACH. Pierwsza wersja Rozporządzenia REACH sporządzona została w 2006 r., a kolejne zmiany wymuszają na dostawcach dostosowywanie dokumentów do obowiązujących przepisów w przewidzianym nowelizacją terminie.

Rozporządzenie REACH wraz z Rozporządzeniem CLP umożliwiły implementację GHS (Globalnie Ujednoliconego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania) do prawa europejskiego, co znacząco wpłynęło na poprawę komunikacji w świecie chemikaliów.

Które produkty wymagają karty charakterystyki (SDS)?

Rozporządzenie REACH precyzyjnie określa, które produkty muszą posiadać karty charakterystyki. Należą do nich przede wszystkim substancje i mieszaniny stwarzające zagrożenie tj. klasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem CLP, ale także substancje trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji i toksyczne (PBT) lub bardzo trwałe i wykazujące bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB) lub  substancje znajdujące się z jakichkolwiek innych powodów na liście kandydackiej substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń.

Zdarzają się przypadki mieszanin, które nie są klasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem CLP, jednak wymagają sporządzenia karty charakterystyki lub udostępniania jej na żądanie.  Dotyczy to sytuacji określonych w art.. 31 ust. 3 i doprecyzowanych w poradniku wydanym przez ECHA dotyczącym sporządzania kart charakterystyki .

Co musi zawierać karta charakterystyki?

Format karty Charakterystyki jest ściśle określony w załączniku II do Rozporządzenia REACH. Struktura dokumentu nie może być modyfikowana. Każda karta charakterystyki składa się z 16 sekcji, zawiera datę sporządzenia i ewentualnej aktualizacji dokumentu, a także numer wersji.

Poszczególne sekcje karty charakterystyki zawierają informacje na temat:

• identyfikacji substancji/mieszaniny, zastosowania produktu oraz identyfikacji przedsiębiorstwa,
• zagrożeń stwarzanych przez substancję/mieszaninę, w tym klasyfikację oraz oznakowanie zgodnie z rozporządzeniem CLP,
• składu substancji/mieszaniny,
• środków pierwszej pomocy,
• postępowania w przypadku pożaru,
• postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,
• postepowania z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowania,
• parametrów dotyczących kontroli oraz środków ochrony indywidualnej,
• właściwości fizycznych i chemicznych produktu,
• stabilności oraz reaktywności,
• toksyczności dla zdrowia ludzkiego,
• informacji ekologicznych,
• postępowania z odpadami,
• transportu,
• przepisów prawnych dotyczących substancji/mieszaniny,
• dodatkowych danych.

Żadna z obowiązkowych sekcji SDS nie może pozostać niewypełniona. W razie konieczności można jednak wskazać niedostępność określonych danych wraz z uzasadnieniem. Informacje w karcie charakterystyki muszą zostać przedstawione w jasny i zwięzły sposób.

W przypadku gdy dla danej substancji wymagane jest sporządzenie raportu bezpieczeństwa chemicznego (CSR), w załączniku do karty charakterystyki powinny znaleźć się scenariusze narażenia dla zidentyfikowanych zastosowań substancji. Scenariusze narażenia opisują warunki operacyjne oraz środki zarządzania ryzykiem, które powinny być zapewnione by kontrolować zagrożenie dla zdrowia człowieka oraz środowiska.

Kto sporządza/dostarcza karty charakterystyki SDS?

Obowiązek dostarczenia karty charakterystyki produktu spoczywa na dostawcy substancji/mieszaniny dla której SDS jest wymagany. W praktyce dokument sporządzają wykwalifikowane osoby posiadające szeroką wiedzę na temat samego produktu, związanych z nich niebezpieczeństw i przepisów prawnych. Zadanie może być realizowane przez personel przedsiębiorstwa lub zlecone niezależnym ekspertom, lub firmom.

Karta  charakterystyki powinna zostać dostarczona do odbiorcy:

– najpóźniej w dniu wprowadzenia substancji/mieszaniny do obrotu,

– w formie pisemnej lub elektronicznej,

–  w języku urzędowym państwa, w którym produkt wprowadzany jest do obrotu.

Znaczenie karty charakterystyki produktu w handlu i przemyśle

Wprowadzenie SDS miało na celu ograniczenie niebezpieczeństw związanych z produkcją, przewozem, magazynowaniem oraz  stosowaniem substancji i mieszanin chemicznych zaklasyfikowanych jako stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub środowiska naturalnego. Jego wymiernym rezultatem ma być przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy. SDS określa zastosowania do jakich substancja/mieszanina może być wykorzystany oraz jakie warunki pracy powinny zostać zapewnione.

Głównymi adresatami kart charakterystyk są osoby prowadzące działalność zawodową związaną z użytkowaniem danego materiału. Na pracodawcy spoczywa odpowiedzialność za przekazanie informacji zawartych w SDS w formacie umożliwiającym zarządzanie ryzykiem w konkretnym miejscu pracy. Wszyscy pracownicy mający fizyczny kontakt z chemikaliami, powinni mieć zapewniony dostęp do informacji zawartych w Karcie Charakterystyki. W przypadku substancji stwarzających zagrożenie brak SDS czyni daną pracę nielegalną i niedozwoloną.

Dobrze przygotowane i rzetelne karty charakterystyk umożliwiają zapewnienie odpowiednich warunków pracy z chemikaliami oraz dobór stosownych środków ochrony zdrowia i środowiska. Dostosowanie sposobu postępowania z chemikaliami do wymogów opisanych w SDS zapobiega groźnym dla życia wypadkom i klęskom ekologicznym, chroniąc dobrobyt pracowników i mienie firmy.

Należyte zapoznanie się z kartą charakterystyki produktu powinno służyć weryfikacji posiadanych przez przedsiębiorstwo warunków i środków bezpieczeństwa, np. sprzętu przeciwpożarowego. W przypadku konieczności zasięgnięcia pomocy medycznej może ona również usprawnić pracę lekarzy przez dostarczenie niezbędnych informacji o zagrożeniach.

Wymaganie i korzystanie z kart charakterystyk leży więc w interesie każdej firmy wykorzystującej w swojej działalności substancje i mieszaniny chemiczne uznane jako stwarzające zagrożenie. Przeczytaj również o oznaczeniach niebezpiecznych substancji chemicznych.