Każdy, kto chociaż raz w życiu wpadł w pokrzywy lub został ugryziony przez mrówkę, odczuł na własnej skórze, czym jest kwas mrówkowy. Substancję tę po raz pierwszy odkrył i nazwał siedemnastowieczny, angielski badacz, John Ray, prowadząc eksperymenty na martwych mrówkach. W naszym artykule poszukamy odpowiedzi na pytania: czym jest kwas mrówkowy – do czego służy, jakie ma właściwości chemiczne oraz fizyczne.
Co to jest kwas mrówkowy i jak powstaje?
Kwas mrówkowy (w języku łacińskim: Acidum formicum) zwany jest też kwasem metanowym, bądź wodorokarboksylowym. Wraz z kwasem masłowym i octowym należy do grupy kwasów karboksylowych, czyli najprostszych, znanych ludzkości organicznych związków chemicznych, powstałych z węglowodorów.
W jaki sposób można wyprodukować kwas mrówkowy? Wzór chemiczny tego związku to HCOOH – jest on pochodną:
- reakcji tlenku węgla z metanolem,
- reakcji tlenku węgla z wodorotlenkiem sodu albo:
- skutkiem procesu utleniania węglowodorów.
Jeśli kto sądzi, że do masowej produkcji kwasu mrówkowego potrzebne są mrówki bądź pokrzywy – odpowiadamy: nic bardziej mylnego! Kwas powstaje bowiem z półproduktów chemicznych, uzyskiwanych w warunkach laboratoryjnych.
Kwas mrówkowy – właściwości fizykochemiczne
Jakie są właściwości fizyczne kwasu mrówkowego? To bezbarwna, żrąca ciecz o ostrym zapachu. Temperatura topnienia tego związku wynosi 8,6°C, a temperatura wrzenia: 100,6°C. Co jeszcze wyróżnia kwas mrówkowy? Rozpuszczalność w wodzie, benzenie i alkoholu etylowym czy też działanie żrące to kolejne, charakterystyczne właściwości fizyczne kwasu metanowego.
Szczególną uwagę producentów wielu branż przyciągają specyficzne właściwości chemiczne kwasu mrówkowego, takie jak: zdolność przyspieszania korozji różnych materiałów, przewodność prądu elektrycznego czy właściwości grzybo- i bakteriobójcze. Kwaśna, żrąca ciecz podrażnia ludzką śluzówkę i może powodować silne reakcje alergiczne, obrzęki i zaczerwienienie skóry, należy więc zachowywać szczególną ostrożność podczas stosowania HCOOH.
Kwas mrówkowy: zastosowanie w przemyśle
Przedsiębiorcy i badacze, działający w sektorze przemysłowym, wciąż znajdują nowe pomysły na wykorzystanie kwasu mrówkowego. Obecnie ten organiczny związek jest stosowany jako:
- półprodukt do preparatów czyszczących, garbarskich, zakwaszających,
- środek udrażniający do różnego rodzaju instalacji przemysłowych,
- dodatek do smarów,
- składnik leków na reumatyzm i zwężające się naczynia krwionośne,
- dodatek do pasz zwierzęcych i środków grzybobójczych,
- składnik kosmetyków do pielęgnacji i regeneracji ciała.
Kwas mrówkowy – chemia przemysłowa
Kwas metanowy można obecnie znaleźć w każdym profesjonalnym, dobrze wyposażonym laboratorium. To ceniony odczynnik chemiczny, wykorzystywany na szeroką skalę w branży chemicznej. Jest niezbędny między innymi do prowadzenia testów, eksperymentów, badań oraz bieżących analiz jakościowych różnych procesów przemysłowych i produktów.
Kwas mrówkowy jest często stosowany w środkach grzybobójczych. Wybierając je warto postawić na sprawdzone produkty stworzone przez specjalistów. Całą gamę wysokiej jakości środków grzybobójczych znajdziemy między innymi w ofercie Grupy PCC. Szczególnie polecany jest preparat ROKAnol P.
Kolejnym procesem wykorzystującym kwas mrówkowy jest zaprawianie wełny w trakcie farbowania. Nim nadamy wełnie odpowiedni kolor, na wstępie jest ona prana. W portfolio produktowym Grupy PCC również znajdziemy preparaty wykorzystywane w tym celu, np. produkt EXOclean TPW.
E236, czyli kwas mrówkowy w żywności
Kwasy karboksylowe są bardzo często stosowane w branży spożywczej, a kwas mrówkowy stosuje się do konserwacji żywności. Na etykietach produktów, takich jak: marynaty rybne, soki, kiszonki, żelki czy przeciery warzywne i owocowe, można znaleźć składnik o nazwie E236 – pod tym skrótem kryje się właśnie kwas mrówkowy. Zapach E236 jest jednak zwykle niewyczuwalny, a niewielkie stężenie kwasu nie ma wpływu na funkcjonowanie ludzkiego organizmu.
Obecność kwasu mrówkowego w żywności sprawia, że dłużej zachowuje ona świeżość i skutecznie opiera się atakom chorobotwórczych grzybów, pleśni oraz bakterii. Konserwacja produktów spożywczych za pomocą HCOOH ułatwia przechowywanie oraz transport zwłaszcza wyrobów nietrwałych, o krótkim terminie ważności.
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Formic-Acid
- https://www.britannica.com/science/formic-acid
- https://www.cdc.gov/niosh/idlh/64186.html
- https://www.acs.org/molecule-of-the-week/archive/f/formic-acid.html