Piktogram określający rodzaj zagrożenia – co oznacza i jaki ma cel?

Uniwersalne znaki ostrzegawcze na opakowaniach środków chemicznych

Na zglobalizowanym rynku wciąż pojawiają się produkty zawierające substancje i mieszaniny, które mogą negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka, infrastrukturę oraz środowisko naturalne. Mimo, że chemikalia zostały dopuszczone do obrotu, powinny być stosowane i przechowywane z należytą ostrożnością. Specjalne piktogramy określające rodzaje zagrożeń opracowano aby ominąć barierę językową i w czytelny sposób zasugerować konsumentom zagrożenie stwarzane przez chemikalia.

W Unii Europejskiej w 2009 r. przyjęto Globalnie Ujednolicony System Klasyfikacji i Oznakowania chemikaliów opracowany pierwotnie przez ekspertów z ONZ. Zastąpił on używane wcześniej symbole. Współcześnie stosowany jest w ponad 65 krajach na całym świecie. Europejską regulację określa się skrótem CLP (z jęz. angielskiego „Classification, Labelling and Packaging”).

Jak wygląda obowiązujący piktogram określający rodzaj zagrożenia?

W ramach systemu CLP/GHS przyjęto dziewięć zunifikowanych graficznie znaków, które odpowiadają poszczególnym klasom i kategoriom zagrożenia. Do każdego dopasowano stosowne numeryczne oznaczenia niebezpiecznych substancji chemicznych: od GHS01 do GHS09.

Według obowiązującego systemu, piktogram określający rodzaj zagrożenia ma postać rombu o czerwonym obramowaniu. Na białym tle w jego wnętrzu znajduje się czarny symbol w domyślny sposób przedstawiający rodzaj ryzyka. Poszczególne symbole wyrażają m.in. czaszkę i skrzyżowane piszczele, wykrzyknik lub płomień.

Adekwatne piktogramy zawarte są w  etykiecie produktu umieszczonej w widocznym miejscu opakowania. Towarzyszyć im powinny stosowne zwroty wskazujące rodzaje zagrożeń, zwroty wskazujące  środki ostrożności oraz  wymagane hasła ostrzegawcze.

Jak czytać piktogramy? Znaczenie i hierarchia

Obowiązujące  piktogramy określające rodzaje zagrożeń umieszczone na opakowaniach substancji lub mieszanin chemicznych odnoszą się do zagrożeń fizycznych, ryzyka dla zdrowia oraz zagrożeń dla środowiska naturalnego. W poszczególnych klasach znajdują się następujące komunikaty:

	GHS01 – substancje wybuchowe;
	GHS02 – substancje łatwopalne;
	GHSO3 – substancje utleniające;
	GHS04 – gazy pod ciśnieniem;
	GHS05 – substancje korodujące metale, substancje żrące;
	GHS06 – substancje toksyczne;
	GHS07 – substancje drażniące;
	GHS08 – substancje rakotwórcze/mutagenne;
	GHS09 – substancje szkodliwe dla środowiska wodnego.

W celu uproszczenia, a jednocześnie wskazania hierarchii ryzyk poszczególnych symboli ustalono zasady pierwszeństwa dotyczące piktogramów określających rodzaje zagrożeń, które są umieszczane na etykiecie opakowania substancji lub mieszaniny chemicznej. Ma to na celu zmniejszenie ilości piktogramów na etykiecie, a jednocześnie uczynienie etykiety bardziej czytelną i zrozumiałą dla odbiorcy. Im mniej znaków na etykiecie, tym większa szansa ich realnego oddziaływania!

Po co stosuje się piktogramy  określające rodzaje zagrożeń z opisem?

Współcześni producenci zakładają, że świadomy konsument przed zakupem i wykorzystaniem produktu zapoznaje się z jego etykietą. Poza instrukcją stosowania danego środka ma ona komunikować podstawowe przeznaczenie i zasady bezpieczeństwa. Znaki ostrzegawcze substancji chemicznych mają za zadanie aktywnie przykuwać uwagę użytkownika i zachęcać do stosownej refleksji.

Przykładowo piktogram czaszki oznacza ostrą toksyczność obserwowaną po spożyciu, naniesieniu na skórę bądź narażeniu inhalacyjnym. Użytkownik stosujący dany produkt powinien więc przedsięwziąć odpowiednią ochronę ciała oraz dróg oddechowych. Piktogram określający rodzaj zagrożeń przedstawiający martwą rybę i drzewo ma natomiast zapobiec sytuacjom, w których danych produkt wypłukiwany jest do wód powierzchniowych czy głębinowych, bądź jest wylewany bezpośrednio w glebę.

Popularne produkty z piktogramami – przegląd

Czy przeciętny konsument przy codziennych zakupach powinien zwracać uwagę na oznaczenia niebezpiecznych substancji chemicznych? Okazuje się, że tak. Wiele z powszechnie stosowanych środków czystości zawiera chemikalia stwarzające realne zagrożenie dla zdrowia domowników oraz jakości środowiska naturalnego. To szczególnie istotne w przypadku dzieci, które nigdy nie powinny mieć dostępu do produktów, na których widnieją piktogramy określające rodzaje zagrożeń z opisem.

Kolejną ważną kategorią są chemiczne środki ochrony roślin. Wśród nich znajdują się m.in. preparaty chwastobójcze, owadobójcze czy grzybobójcze. Oznaczenia substancji niebezpiecznych często występują także na opakowaniach płynów do czyszczenia rur odpływowych, środkach czyszczących do grilla, płynach do chłodnic, klejach czy lakierach. W każdym z tych przypadków charakterystyczny piktogram określający rodzaje zagrożeń z czerwoną obwódką powinien być dla użytkownika sygnałem alarmowym oznaczającym niebezpieczeństwo.

Oznaczenia niebezpiecznych substancji chemicznych a edukacja społeczna

Warunkiem skuteczności wprowadzonego systemu oznakowania CLP/GHS jest budowanie odpowiedniego poziomu świadomości w społeczeństwie. Edukacja powinna jednak dotyczyć nie tylko komunikatu jaki przekazują poszczególne piktogramy, ale także potencjalnych konsekwencji nieprawidłowego obchodzenia się z chemikaliami. Odpowiedzialność konsumentów w tym zakresie w długiej perspektywie przełoży się na szerokie korzyści społeczne, zdrowotne oraz ekologiczne.