Dyspergatorami są substancje, które powodują rozdrobnienie większych cząstek, uniemożliwiając ich ponowną agregację.
Układ dyspersyjny składa się z dwóch niemieszających się ze sobą faz – jedna jest fazą ciągłą, a druga – rozproszoną. Do zdyspergowania danej substancji wymagana jest dodatkowa energia mechaniczna, która spowoduje zmieszanie dyspergatora z fazami, które tworzą układ.
Najczęściej dyspergatorami są substancje powierzchniowo czynne lub ich mieszaniny o różnych wartościach HLB. Ich działanie polega na adsorpcji na powierzchni cząstek fazy, która ma ulec rozproszeniu. Takie otoczenie kropli przez cząsteczki substancji aktywnej powierzchniowo, zabezpiecza przed ponownym połączeniem się ich w aglomeraty z powodu odpychania elektrostatycznego.
Dyspergatory stosowane są w wielu aplikacjach, między innymi znajdują zastosowanie w przemyśle motoryzacyjnym jako dodatki do olejów silnikowych czy też w budownictwie jako dodatki do betonu. Mogą być również wchodzić w skład preparatów chemii gospodarczej i kosmetycznej. W przemyśle włókienniczym i tekstylnym stanowią dodatki do pigmentów. Wykorzystywane są także w przetwórstwie ropy naftowej.
