Substancją aktywną w preparatach zmiękczających są związki powierzchniowo czynne, które otaczają włókna, czyniąc je miękkimi w dotyku. Wnikają głęboko w strukturę tkaniny, dając przyjemne doznania użytkownikowi, a ponadto pozostawiają uczucie świeżości ubrania przez długi czas. Niektóre środki zmiękczające zawierają dodatki funkcyjne, takie jak substancje zapachowe lub antyelektrostatyczne usuwające nadmiar ładunków.
Środki zmiękczające znalazły zastosowanie w preparatach do płukania tkanin oraz w przemyśle włókienniczym. Nowym zastosowaniem są pasty pielęgnacyjne w kosmetykach do samochodów.