Upłynniacze to substancje chemiczne o unikalnych właściwościach fizykochemicznych, których funkcją jest redukcja wody zarobowej bez zmiany konsystencji mieszanki (gipsowej, betonowej).
Zastosowanie upłynniacza jako dodatku do betonu powoduje poprawę cech reologicznych mieszanki. Ponadto, dzięki zmniejszeniu ilości wody, zwiększa trwałość gotowych wyrobów oraz poprawia również parametry wytrzymałościowe betonu.
Cząsteczki upłynniaczy ulegają adsorpcji na powierzchni ziaren spoiwa. W wyniku tego zjawiska następuje rozdzielenie aglomeratów i zdyspergowanie ich w masie mieszanki. Proces ten odbywa się według mechanizmu smarnego, elektrostatycznego lub sterycznego. Rodzaj mechanizmu, według którego działa dany upłynniacz, zależy od jego budowy chemicznej.
mechanizm elektrostatyczny – polega na adsorpcji cząsteczek obdarzonych ładunkiem ujemnym na powierzchni ziarna cementu i odpychaniu elektrostatycznym jednoimiennych ładunków, czego efektem jest rozbicie aglomeratów cementu i upłynnienie mieszanki.
mechanizm steryczny – polega na adsorpcji upłynniaczy o grzebieniowej budowie na powierzchni drobin cementu i wytworzeniu przeszkód uniemożliwiających połączenie się ze sobą ziaren w aglomeraty. Jest to najskuteczniejszy sposób upłynnienia mieszanki.
mechanizm smarny – polega na wytworzeniu warstwy smarnej, czyli adsorpcji na powierzchni ziaren cementu cząsteczki upłynniacza, dzięki której zmniejsza się tarcie między drobinami. Konsekwencją tego zjawiska jest zwiększenie poślizgu między ziarnami, co poprawia konsystencję mieszanki.
